چگونه توانستم دانش آموزان را به شرکت در نماز جماعت علاقه مند سازم؟

مقدمه 

در بیان اهمیت نماز مطالب بسیار فراوانی وجود دارد . چه در احادیث و روایات پیامبر و ائمه معصومین (ع) و چه در سخنان بزرگان و علما و دانشمندان می توان بیانات بسیار زیادی را یافت که به اقامه و برپایی نماز بعنوان رکن اصلی دین تأکید وسفارش شده است.

توجه به این که نماز آرامش دهنده ی دلها ، اصلاح کنندۀ فرد و اجتماع و پرچم اسلام است و عاملی است که موجب رهایی افراد از تنبلی ، گناه ، تباهی و دیگر رفتارهای زشت می شود ، و یکی از راههای تربیت دینی کودکان و نوجوانان ، یاد دادن نماز و شرکت دادن آنها در نماز جماعت می باشد ، می تواند مسیر زندگی افراد را به سوی کمال و بندگی رهنمون بوده و موجب سعادت دنیوی و اخروی گردد.

در متون دینی ما مثل قرآن کریم ، نهج البلاغه و کتاب های حدیثی، زیاد به خواندن نماز تأکید شده که در زیر به چند مورد بعنوان مثال اشاره می نمایم : 
-  -  نماز، دژی است که انسان را از هجوم شیطان در امان نگه می دارد. ( شرح غررالحکم ج 2 ص 166 به نقل از کتاب جامع الاحادیث و روایات نماز جلد1)
 - - نخستین چیزی که خداوند بر امت من واجب کرد نمازهای پنجگانه است، و نخستین عملی که از آنان بالا برده می‏شود، و از آنان سؤال می‏شود همان نماز است. (کنز العمال، ج 7، ح 18859 به نقل از کتاب جامع الاحادیث و روایات نماز جلد1)

اگر دانش آموزان از همین کودکی با رفتار های مذهبی خصوصاً نماز آشنا شوند ، و به انجام آن مبادرت ورزند ، این امر در آنها درونی شده و امکان ترک آن کمتر است و در نهایت امکان روی آوری آنها به سمت گناه و بزهکاری کمتر می شود.

اهميت و ضرورت تحقيق:

تشويق بر خلاف تنبيه که از عوامل بازدارنده است از عوامل وادار کننده است و به انسان نيرو و انرژي مي دهد.فردي که تشويق مي شود از کار خود احساس رضايت مي کند و همين احساس رضايت جلو خستگي و بي ميلي او را مي گيرد البته بعضي افراد آنقدر به هدفهاي خود مؤمن هستند که نيازي نيست کسي آنها را تشويق کند و خود مشوق خويش هستند اما همه افراد اين طور نيستند بخصوص کودکان و نوجوانان براي رسيدن به هدفهاي خود نياز به تشويق دارند.به طور کلي بشارت يکي از دو جنبه وظايف پيامبران است.يک رهبر ديني بوسيله تشويق مي تواند افراد در تمامي جنبه هاي ديني به حرکت و تکاپو وادار نمايد.قرآن کريم در «آيه 65 سوره انفال» و «آيه 84 سوره نساء»گوشزد مي نمايد که تشويق انسان را بزرگ مي کند و به او نيرو مي دهد.
با توجه به اهميت و تأثير نماز جماعت در بهداشت رواني روحي فردي و اجتماعي و تأثير تشويق در برانگيختن افراد به فضايل اخلاقي بخصوص اقامه نماز به صورت جماعت و اينکه در احاديث و سيره پيامبر اکرم (ص)و ائمه اطهار (ع)اين شيوه به کار گرفته شده است لازم است تا پژوهشي در احاديث و سيره معصومين در زمينه تشويق و ترغيب کودکان و نوجوانان و جوانان به نماز جماعت انجام شده است و نتايج اين پژوهش مورد استفاده برنامه ريزان آموزش و پرورش، رسانه هاي جمعي، مسئولان آموزش خانواده، و انجمن اولياء و مربيان، مربيان پرورشي و مجريان نمازهاي جماعت خواهد بود.

توصیف وضعیت موجود

اینجانبان مصطفی طالبی و محمدرضا کمالی پور دانشجویان کارشناسی رشته آموزش ابتدایی هستیم که در دانشکده تربیت معلم ثامن الحجج مشهد مشغول به تحصیل می باشیم . درحال حاضر برای سومین سال پیاپی ( از ابتدای استخدام درآموزش و پرورش ) در مرکز آموزشی استثنایی استاد رسام عرب زاده شهر سرخس مشغول تدریس می باشیم. در این مرکز علاوه بر ما تعداد 15 همکار دیگر نیز با سوابق و رشته های متفاوت مشغول به تدریس می باشند. در این مرکز آموزشی 120 دانش آموز استثنایی در گروه های مختلف کم توان ذهنی ، معلول جسمی – حرکتی ، نیمه بینا ،   نیمه شنوا و ناشنوای مطلق با جنسیت دختر و پسر مشغول به تحصیل می باشند که اینجانبان در کلاس چندپایه دوم و چهارم با معلولی های  نیمه بینا و کم توان دهنی مشغول به تدریس می باشیم.از بین همکاران این مرکز تعدا د 5 نفر دارای مدرک تحصیلی کاردانی ، 9 نفر کارشناسی و 1 نفر کارشناسی ارشد می باشند.

از آنجا که مانند بیشتر افراد جامعه در خانواده ای مذهبی به دنیا آمده ام و به عنوان یک فرد مسلمان و نیز در پی نصایح و سفارش های والدین و معلمان خود و ... همواره از کودکی تا بزرگسالی علاقه فراوانی به بحث های دینی خصوصأ رغبت به خواندن نماز به صورت منظم شدم و اثرات مثبت نماز خواندن منظم، سروقت و جماعت را در زندگی خودم احساس میکردم و با خودم عهد بستم که همواره این امر را در اولویت امورم قرار دهم و سعی کنم که در محل کارم نماز جماعت را رایج کنم. مرکزی که هم اکنون در آن مشغول به تدریس می باشیم در شهر سرخس یکی از شهرهای مرزی کشور و با قومیت ها و فرهنگ های مختلف و نیز مذاهب تشیع و تسنن قرار دارد .

از ابتدای شروع خدمت خود هميشه از خلوت بودن صفوف نماز جماعت آموزشگاه و عدم رغبت دانش آموزان به تمايل در نماز جماعت مدرسه رنج مي بردم و در طي اين سال ها به چگونگي شركت شورانگيز بچه ها در نماز جماعت مدرسه و شلوغ بودن غير اجباري نماز جماعت مدرسه ام فكر مي كردم و يافتن راه هايي را در اين زمينه سرلوحه كار خود قرار دادم. در اين مسير مشکلات زيادي در پيش روي من قرار داشت كه براي هر كدام از آنها با توجه به امكانات و توانايي های موجود، راه هايي را انديشيدم. چرا كه اين وضعيت براي خود و مدرسه بسيار ناخوشايند بود و همواره ذكر و فكر مرا به سوي اين مسئله و مشكل سوق مي داد.همواره نوعي ضعف در مدرسه در اين مسئله مشهود بود. ابتدا سعي كردم مسائل و مشكلات را ريز كرده و ليستي از سوالات مدنظر خود تهيه كردم و آنها را به عنوان بناي كار خود قرار دادم.

 چرا متقاضيان شركت در نماز جماعت درصد كمي از جمعيت دانش آموزان را تشكيل مي دهند؟- 

- چرا بعضي دانش آموزان شركت كننده با شوق و رغبت و تمايل شركت نمي كنند؟

- آیا اهل تسنن بودن دانش آموزان تاثیری در عدم تمایل آنها برای شرکت در نماز جماعت دارد یا خیر؟

- چه راه هايي براي افزايش شوق و ذوق بچه ها مي توانم بيابم؟

- و ...

بنابراین به کمک همکارم آقای کمالی در ترم 4 و پایانی دوره کارشناسی درسی با نام طراحی مسايل آموزشی داشتیم که می بایست به پژوهش درباره ی یک موضوع می پرداختیم . بلافاصله موقعیت را غنیمت شمرده و با انتخاب موضوع پژوهش خود باعنوان " چگونه می توانیم علاقه دانش آموزان را به شرکت در نماز جماعت افزایش دهیم " کار خود را شروع کردیم.

هدف از اقدام پژوهی حاضر:

با توجه به اهمیت موضوع و برای یافتن پاسخ های سوالاتی که مطرح کردم تصمیم گرفتم حد اقل دلایل این کار دانش آموزان را در کلاسم دریابم و باکمک دیگران در صدد رفع مشکل برآیم. به همین خاطر تصمیم گرفتم با کمک اولیا و همکاران و خود دانش آموزان و اساتید و مطالعه ی کتاب های گوناگون در زمینه ی روانشناسی رشد کودکان و تربیت دینی آن ها در دوره ی ابتدایی واستفاده از تحقیقات موجود در اینترنت راهکارهای ابتکاری و جذاب عملی پیدا کنم واز طریق اقدام پژوهی در حد توان قدمی در راه تربیت دینی دانش آموزانم بردارم و کاری کنم که دانش آموزانم با علاقه وانگیزه ی درونی و بدون اجبار و زور و ترساندن از کم کردن نمره انضباط و بدون تکیه بیشتر بر تشویق های غیر مادی در نماز جماعت شرکت کنند و از لحاظ کمی تعداد نماز گزاران را از 7 نفر به 30 نفر (صددرصد) ارتقا ببخشم. چرا که اگر امروز نماز خانه های مدارس را خالی و کم جمعیت ببینیم فردا نباید انتظار داشته باشیم که صف های نماز جماعت مساجد پر باشد و همچنین تلاش كنم دانش‌آموزان نماز های روزانه ی خود را نیز مرتب در منزل نیز بخوانند. وبعضی از اخلاق ورفتاز های نا مناسب دانش آموزان با اجرای راه کار های عملی اصلاح شود چرا که بیشتر اولیا نیز از مرتب نخواندن نماز های روزانه و نا مناسب بودن بعضی از اخلاق و رفتار های نامناسب بچه هایشان ابراز ناراحتی و نگرانی میکردند و خودم نیز این مشکل را کاملا احساس میکردم حال برای حل این مشکلات به دنبال یافتن دلایل کار و راهکار های عملی و ابتکاری با کمک اولیا و همکاران و اساتید محترم بودم تا این وضعیت را بهبود بخشم.

شواهد نیاز به پژوهش ( شواهد 1 )

شاخص های کیفی وضعیت موجود

با توجه به این که دانش آموزان در پایه سوم به سن تکلیف می رسند یکی از وظایف مهم ما معلمان پايه‌ي سوم آموزش دینی دانش آموزان خصوصاً آموزش کامل نماز وتشویق دانش آموزان به خواندن نماز و نماز جماعت می باشد. امسال نیز با تهیه موکت و با استفاده از نوار آموزشی طرز خواندن نماز و نماز جماعت را به دانش آموزان آموزش دادم و هر روز دو نفر ازدانش آموزان در کلاس به طور عملی نماز دو رکعتی و سه رکعتی را می خواندند و رفع اشکال میشد و مربی پرورشی و مدیر مدرسه و خودم سعی کردیم با دادن نمره‌ي تشویقي و کارت امتیاز دانش آموزان را به شرکت در نماز جماعت علاقه مند کنیم اما با گذشت 3 ماه از سال تحصیلی همچنان تعداد کمی از دانش آموزان در نماز جماعت شرکت میکردند و علاقه ی چندانی به شرکت در نماز جماعت نداشتند و در بیشتر مواقع انتظامات مدرسه مجبور میشد با توسل به زور و اجبار وترساندن از مواردی همچون نوشتن نام و کم کردن نمره انضباطشان و یا دادن اسامی به دفتر مدرسه یا معلم هر دانش‌آموز، مجبور میکردند که آنها در نماز جماعت شرکت کنند و بعضی از بچه ها در حیاط یا زیر میز کلاس‌ها قایم میشدند تا خودشان را از چشم انتظامات مدرسه و یا معلمان و کادر مدرسه مخفی کنند و بدین ترتیب در نماز جماعت شرکت نکنند و یا میگفتند ما در منزل نمازمان را می خوانیم و یا از برخورد نامناسب برخی از نماز گزاران در نمازخانه گلایه داشتند.

شاخص های کمی وضعیت موجود

با مشاهده وضعیت کیفی و کمی شواهد موجود و همچنین با توجه به تجربیاتی که کسب کرده بودم و اطلاعاتی که در سه سال اخیر در این مدرسه بدست آورده بودم  متوجه شدم که این اقداماتی که تا حالا خودم وسایر همکاران در مورد جذب دانش آموزان به نماز جماعت انجام داده‌ایم کافی نیست و باید دلایل این مشکل و عدم علاقه ی دانش آموزان به نماز و نماز جماعت را باکمک خود دانش آموزان و اولیا وهمکاران محترم پیدا کنم و تا حد توان این مشکل را حل کنم چرا که به نظر مي‌رسد خود معلم هر کلاس از مدیر و معاون و مربی پرورشی به دانش آموزان نزدیکتر است و بهتر می تواند با دانش آموزان ارتباط برقرار کند و مشکلات را شناسايی و حل نماید.

جمع آوری اطلاعات برای ارائه ی راه حل ها

1-        مصاحبه:

ابتدا درمورد اهمیت نماز و نماز جماعت و همچنین در مورد اینکه چرا بعضی ها دوست ندارند در نماز جماعت شرکت کنند؟ و اینکه آیا دوست دارند نماز شان را فرادي بخوانند یا به جماعت؟ به نظر شان چه کار هایی باید انجام شود تا همه در نماز جماعت شرکت کنند؟ میزان همکاری پدر و مادرشان با آن ها جهت شرکت در نماز جماعت چگونه میباشد؟ آیا پدر و مادر آن ها و خودشان در نماز جماعت مسجد محل و نماز شرکت میکنند یا نه ؟ سوالاتی از این قبیل از دانش آموزان پرسیده شد و دانش آموزان پاسخ های گوناگونی ارائه دادند که این پاسخ ها را به طور خلاصه یاد داشت کردم. وبا اساتید و مشاورین و همکاران محترم مصاحبه کرده و اطلاعاتی در این زمینه به دست آوردم.

2-        برگزاری جلسه همکاران

جلسه ای با همکاران هم پایه برگزار کردیم و در مورد عدم علاقه ی بعضی از دانش آموزان به نماز جماعت با همکاران بحث و گفتگو کردیم آنها نیز متوجه این موضوع شده بودند و عقیده داشتند که مربی پرورشی بدون همکاری معلمان هر کلاس به تنهایی نمی تواند در این امر مهم موفق شود و در پایان نتیجه گرفتیم که برای موفق شدن در این کار باید جلسه ای با اولیا ی دانش آموزان داشته باشیم و آگاهی های لازم را  در مورد چگونگی همکاری آنها با دانش آموزان و اهمیت نماز جماعت به آنها بدهیم.

3-        پرسش نامه

با توجه به پاسخ هایی که دانش آموزان در پاسخ به سوالات مصاحبه داده بودند لازم دانستم که پرسش نامه ای تهیّه  کنم و اطلاعاتی را در این زمینه از اولیا بدست آوردم.

4-        مطالعه

مطالعه ی کتابها، مجلات و تحقیقاتی که در این زمینه کار شده بود،که عنوان بعضی از آنها در منابع و مأخذ ذکر خواهد شد.نیز، راه حل هایی را به ما نشان داد.

5-        مشاهده

یکسری از اطلاعات را با مشاهده مکرری که در مورد طرز برخورد نماز گزاران با همدیگر، طرز برخورد همکاران با نماز گزاران، وضعیت فیزیکی نماز خانه و....داشتم به دست آوردم و از این طریق صحت نظر های ایشان در رابطه با پاسخ سوالات تأیید گردید.

پس از بررسی اطلاعاتی که از طریق مصاحبه و پرسش نامه و مطالعه  و مشاهده و نظریه های همکاران سایر مدارس و معاونان و مدیریت دبستان و مشاوران امر به دست آمد اطلاعات حاصل از این فرایند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مواردی که باید در این زمینه تغییر و اصلاح یابد معین شد، خلاصه ی یافته های تجزیه وتحلیل به شرح زیر میباشد:

خلاصه يافته‌هاي اوليه

1-        غافل بودن از پاداش‌هاي نماز جماعت

2-        برخورد سرد و بد برخي از همكاران

3-        برخورد بد بعضي از انتظامات و مسئولين نماز

4-         نامناسب بودن هواي نمازخانه

5-        بدرفتاري برخي از نمازگزاران در نمازخانه

6-        بوي بد جوراب‌هاي دانش‌آموزان

7-        تن پرور و تنبل بودن بعضي از دانش‌آموزان

8-        عدم انگيزه‌ي كافي جهت شركت در نماز جماعت

9-    طول كشيدن نماز جماعت

10-    عدم تشويق‌هاي مناسب جهت شركت در نماز جماعت

11-    عدم شركت منظم همكاران در نماز جماعت

12-    فراموش كردن آوردن چادر نماز

13-    دادن مسئوليت فقط به تعداد خاصي از دانش‌آموزان

14-    تشويق و اهداء جوايز به تعدادي از دانش‌آموزان و غافل شدن از بقيه‌ي آنها

15-    عدم آگاهي كافي اولياء و دانش‌آموزان در مورد اهميت نماز و نماز جماعت

16-    جذاب نبودن صحبت‌ها و فعاليت‌هاي امام جماعت

17-    ناهماهنگي بين تربيت ديني توسط معلمان و اولياء

18-    عدم توجه به اصل تدريجي بدون تربيت

19-    عدم توجه كافي به اصل آسان‌گيري و تكرار و مداومت در تربيت ديني

پیشینه و یافته های دیگران

در دهه ی 1960 رونالد گلدمن پژوهش های زیادی در زمینه رشد و تحول دینی کودکا ن انجام داد او با الهام از دیدگاه ژان پیاژه مراحل زیر را در تحول فکر مذهبی مطرح کرد:

- دوره ی تفکر مذهبی شهودی تا 7-8 سالگی

- دوره ی تفکر مذهبی عینی از 7-8 سالگی تا 14 سالگی

- دوره ی تفکر انتزاعی از 13-14 سالگی به بعد

بر اساس دید گاه برخی روانشناسان تحول رفتار دینی مشتمل بر مراحل زیر است:

1-        مرحله ی رفتاری و تقلیدی( قبل از 6-5 سالگی یا قبل از دبستان )

2-        مرحله حسی-عاطفی (6تا11 سالگی)،مرحله ی گرایش عاطفی نسبت به نماز است.در این مرحله خضوع و خشوع والدین و معلمان هنگام بر پاداشتن نماز،به وسیله کودک درونی میشود و میفهمد که خدا همه جا هست.

3-        مرحله ی عقلانی و برهانی( دوران نوجوانی و تفکر انتزاعی،حدود 11 تا 16 سالگی )

4-        مرحله ی عرفانی و شهودی ( دوران  جوانی و بزرگسالی ، ار 16-25 سالگی)

برخی متخصصان علوم تربیتی، بر مبنای نقش مربی، مراحل تربیت دینی را به شرح زیر توصیف میکنند:

1-        مرحله ی انس دینی که شامل سال های اولیه ی زندگی است

2-        مرحله ی عادت دینی: در دوران دبستان، عادات متعدد در کودکان شکل میگیرد، مثل عادت به نماز خواندن و مسجد رفتن.

3-        مرحله ی معرفت دینی

4-        مرحله ی شاکله ی دینی

5-        مرحله ی خود جوشی دینی

در مورد اهمیت توجه به امر تربیت در کودکی آمده

هـركـه در خـردیـش ادب نکنـد              در بـزرگی ادب از او برخـاست

چوب‌تر را چنان که خـواهی پیچ              نشود خشک جـز به آتش راست

مغز کودک مانند یک دوربین از تمام چیز هایی که در مقابلش قرار میگیرد، تصویر برداری میکند و از روی آن الگو برداری مینماید لذا باید مراقب بود که در تربیتش تمام نکات لازم رعایت گردد تا خسارت جبران نا پذیر گریبان ما را نگیرد.

روایات و احادیث زیادی در مورد مراحل مختلف تربیت کودکان و مخصوصا تربیت دینی کودکان آمده است که من به چند مورد از آنها اشاره میکنم

امام علی (ع) در این باره میفرمایند: طفل را در هفت سال اول دوران زندگی تربیت بدنش باید کرد وهفت سال دوم آداب به او آموخت و هفت سال سوم خدمتش باید کرد تا 23 سال قدش بلند میشود و تا سی و پنج سال عقلش زیاد میشود و دیگر بعد از آن تجربه او را حاصل میشود ونیز فرموده تربیت کننده هر طور باشد، تربیت شده همانطور میشود.

(زهادت، تعلیم و تربیت در نهج البلاغه، ص159)

و در مورد اینکه چه کسی میتواند مرتبی باشد دو مطلب فرموده: مطلب اول اینکه مربی و معلم باید قبلا خودش دانش آموخته و تربیت شده باشدآنگاه مربی و معلم دیگران باشد. سخن گفتن و خطابه و وعظ بدون آگاهی به جز انحراف و اضلال و گمراهی نتیجه ای ندارد.

مطلب دوم اینکه واعظ و مربی باید با عمل خود دیگران را تربیت و هدایت نماید. گفتار بدون عمل نه تنها موجب هدایت نمیشود بلکه گاهی ممکن است موجب سلب اعتماد وگمراهی شخص شود.

و همچنین در مورد تربیت دینی فرمودند: کودکان را درسن هفت سالگی به نماز تمرین دهید تا عادت کنند و اگر در سن نه سالگی نماز را ترک کردند، آن ها را تنبیه کنید و در سن ده سالگی بستر خواب بچه هایتان را جدا کنید.

( نهج البلاغه ص 264 )

طبق مطالعات گوناگونی که داشتم به این نتیجه رسیدم :

که برای تربیت دینی و آموزش نماز و علاقه مند کردن دانش آموزان به نماز و نماز جماعت شرایط و رویکرد های مختلفی وجود دارد که برخی از آنها به طور خلاصه به شرح ذیل میباشند:

1-        آمادگی و توانستن: که شامل آمادگی جسمی، آمادگی بیانی و لفظی، آمادگی عاطفی، آمادگی روانی و آمادگی محیطی میباشد.

2-        رغبت و خواستن و شناخت: یعنی اینکه در واداشتن کودک به نماز، اصل مهم این است که شرایط را به گونه ای فراهم آوریم که کودک آن را بخواهد و به آن راغب باشد و جدا  دوست بدارد به همراه والدین یا معلمان و همکلاسان برنامه ی نماز را انجام دهد.

(قائمي، 1375)

3-        آسان گیری: بهترین شیوه برای تربیت، ملایمت و مداراست، زیرا راه ورسم های خشن در تربیت، قلب را از بصیرت دور میکند و عواطف انسانی را ازبین میبرد. همچنین نماز را برای او امری سنگین و کسل کننده نسازیم. مستحب است به خاطر چند کودکی که با شما به نماز ایستاده اند آن را سریع بخوانید، هر کارتر بیتی باید بر اعتدال بنا گردد و بر افراط و تفریط کشیده نشود.

(چینجانی، 1380)

4-        تکرار و مداومت: بسیاری از افکار و اعمال در سایه ی تمرین و عمل مکرر در انسان تثبیت میشوند.کودک را باید به ظاهر عمل و تکرار در این ظاهر انس دهیم تا باطن او شکل گیرد، تکرار، عامل ایجاد عادت میشود که دست برداشتن از آن حتی در عبادتی چون نماز مایه ی نگرانی کودک میشود.

( قائمی 1375 )

5-        رعایت ضوابط: در ضمن آموزش عملی نماز، آموزش ضوابط هم مورد نظر است به این معنی که به تدریج به کودک می آموزیم که چه چیزهایی نماز را باطل میکند. برای آموزش این موارد از شعر و نمايش و روش های غیر مستقیم بیشتر استفاده میکنیم.

( قائمی، 1375 )

6-        تدریجی بودن تربیت: تربیت کردن و تربیت پذیری امری تدریجی است و با رعایت توانایی و قدرت افراد ممکن میشود. توجه به تفاوت های فردی از مهم ترین اصول تربیت است. زیرا انسان ها از ظرفیت های متفاوتی برخوردارند. نباید انتظار داشته باشیم که کودک یک شبه اهل عبادت و نماز شود. برنامه ی واداشتن و عادت دادن او به نماز باید بر اصل تدریج مبتنی باشد. کودک نباید یک باره بار سنگینی از وظایف دینی را بر دوش خود احساس کند.

( چینجانی 1380 )

7-        تشویق و تأييد: تشویق بر ویژگی های مثبت افراد در هر سنی که باشند آن ها را به بهتر بودن تشویق میکند. بنا براین باید نماز را برای کودک با تشویق همراه سازیم و در فرصت های مناسب او را به عنوان کودکی نماز خوان معرفی نماییم. وبا جملات زیبا او را تشویق کنیم و بیشتر از روش های غیر مستقیم استفاده کنیم.

(خزائي، 1380)

8-        رویکرد الگویی: الگو نمونه ای است که آدمی آگاهانه یا نا خود آگاهانه از او تقلید میکند ارائه‌ی الگو و اسوه، موثرترین و موفق‌ترین روش تربیتی است کودک در زندگی نیاز به الگو دارد. زیرا داشتن الگو باعث آموزش سریع مسائل و انتقال مفاهیم میشود. کوکان از طریق مشاهده ی نماز خواندن اسوه های خود (پدر و مادر، معلمان؛ روحانیون و ....) بهتر و راحت تر رفتار آنان را یاد میگیرند به عنوان مثال دانش آموزی با مشاهده‌ی این که معلّمش نماز میخواند ممکن است این رفتار معلم برای او با ارزش قلمداد شود. حال اگر خود به نماز خواندن مبادرت ورزد و در موقعیت های مختلف به این عمل ادامه دهد ارزش نماز خواندن در او درونی میشود. او این ارزش را همراه خود به اجتماعات دیگر میبرد بر ارزش های مثبت جامعه می افزاید و باعث رشد اخلاقی جامعه میگردد.

( نوابی نژاد، 1371)

9-        رویکرد تکریم شخصیت: در تربیت دینی، شناساندن خوبی ها و نکوهش زشتی ها و بالا بردن درک تربیت دینی، اگر همراه با تکریم شخصیت مخاطبان صورت پذیرد منجر به تقویت ارزش ها ی معنوی و سست کردن ارزش های نا هنجار میگردد.

10- هماهنگ بودن اولیا و معلمان در تربیت دینی.

در روایات اسلامی آمده است هر گاه معلم به کودکی بگوید که بگو بسم الله الرحمن الرحیم و کودک بگوید خداوند یک فرمان رهایی از دوزخ برای کودک و یکی برای والدین او و یکی برای معلم وی مینویسد.

لازم به ذکر است یاد آوری کنم در مورد موضوع نماز مجلات و کتب تخصصی ، روزنامه های گوناگونی مطالعه کردم و از سخنرانی های آقای قرائتی و اینترنت مطالب بیشتری یاد گرفتم که به علت کثرت مطا لب همه این مطالب را نمیتوانم در این جا بیاورم.

http://tarahi-88.blogfa.com/post/855