چگونه می توانم روش تدریسم را بر تفکر خلاق بهبود بخشم

  چگونه می توانم روش تدریسم را بر تفکر خلاق بهبود بخشم     
                            
                                    

                                                                                    پژوهشگر :موسی میرزاده طــــــــــرقی   
  
                                                                                                                        با سپاس از استاد گرامی :جناب غفاریان 
                                                                                                                             
                                                                                                                                      بهار سال 1392 
  
  
فهرست                                                                                                                                  صفحه 
چکیده..........................................................................................................................................................3
تقدیر وتشکر...................................................................................................................................................4
مقدمه...........................................................................................................................................................5
توصیف وضعیت موجود.....................................................................................................................................6
بیان مسئله.....................................................................................................................................................6
تعریف واژگان................................................................................................................................................6
گردآوری اطلاعات (شواهد1)..............................................................................................................................6
یافته های علمی...............................................................................................................................................7
انواع تفکر....................................................................................................................................................7
ویژگی های دارندگان تفکر خلاق..........................................................................................................................8
چگونه می توانیم تفکر خلاق را در خود افزایش دهیم...................................................................................................8 
عواملی که مانع خلاقیت و در دانش آموزان وافراد می شود............................................................................................9 
روش های تدریس...........................................................................................................................................9
ویژگی های خاص برای تدریس خلاق..................................................................................................................10 
پیشنهاداتی در حیث مدیریت موثر کلاس خلاق.........................................................................................................11 
روش های گردآوری اطلاعات..........................................................................................................................12
پیشینه ی تحقیق...........................................................................................................................................14.
تجزیه و تحلیل داده ها....................................................................................................................................14
انتخاب راه حل یا راه حل های موقتی..................................................................................................................14
اعتبار بخشی به راه حل ها..............................................................................................................................15
روش اجرا ...............................................................................................................................................15
شواهد 2...................................................................................................................................................15
نتیجه گیری و پیشنهادات................................................................................................................................16
ضمائم.....................................................................................................................................................17
منابع و ماخذ..............................................................................................................................................19
  
  
  
  
چکیده 
  
این پژوهش   شیوه‌های تدریس خلاقیت آفرین را مورد بررسی قرار می‌دهد.در این  پژوهش  خلاقیت‌ و یادگیری تعریف و تشریح شده است.همچنین ضرورت پرورش خلاقیت در دانش‌آموزان، عوامل آموزشگاهی مؤثر در خلاقیت،موانع خلاقیت و ویژگی‌های دانش‌آموز خلاق بیان شده و در پایان روش‌های تدریسی که موجب پرورش خلاقیت می‌شوند مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پزوهش  نشان می‌دهد که پژوهش،بستری مناسب برای تقویت و گسترش روحیهء ابتکار،نوآوری،و خلاقیت است.معلم به عنوان ایجادکنندهء شرایط و تسهیل‌کنندهء یادگیری‌ دانش‌آموزان می‌تواند از طریق نوگرایی،انعطاف‌پذیری،عدم اجبار دانش‌آموزان به حفظ و انباشت ذهنی،شوخ طبعی،پرهیز از راهبردها و روش‌های قالبی آموزش،زمینه‌سازی برای‌ ابراز وجود شاگردان و افزایش اعتماد به نفس در آنان،تحریک حس کنجکاوی فراگیران و بالاخره توأم ساختن آموزش با پژوهش به آموزش خلاق و پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان بپردازد. همچنین در این پژوهش از یافته های علمی ,مصاحبه ,پرسش نامه ,مشاهده ,چک لیست , و.....استفاده شده است . 

  
تقدیر وتشکر 
  
باسپاس وتقدیر از کسانی  که به اینجانب در این پژوهش کمک رساندند وبا تحمل سختی ها یارییم نمودند همکاران درمدرسه ,اولیائ دانش اموزان ,مدیر مدرسه و مخصوصا استاد گرامی جناب غفاریان که به واقع کمک شایانی به بنده نمودن وبا سعه ی صدرمشکلات را تحمل نمودند 
  
  
  
مقدمه 
یکی از مهم ترین وجوه تمایز انسان، از دیگر موجودات قدرت تفکر و خلاقیت اوست. قدرت دستکاری در ذهن و پدیده هاست، قدرت کشف و تولید ابزار و اندیشه های جدید است، که همه این ها به نوعی خلاقیت است. همه انسان ها کم و بیش خلاقند و این توانایی به درجات متفاوت در همه ما وجود دارد، مهم آن است که بتوانیم آن را شکوفا کنیم، توسعه دهیم و به خدمت بگیریم. 
تفکر خلاق می تواند بهترین سلاح مبارزه با مشکل نیز قلمداد شود. انسان های خلاق، نگرش منفی به مشکلات را تسلیم شدن قبل از جنگ می پندارند، زیرا معتقدند مشکل نه تنها مزاحمت نیست بلکه مبارزه ای برای کشف راه حل است. تفکر خلاق می تواند به ما بیاموزاند که حتی وقتی با حادثه ای ناگوار برخورد کردیم، چگونه احساس بد و منفی خود را به احساس خوب و مثبت تبدیل کنیم. مدرسه به عنوان یکی از اجزای مهم نظام آموزشی می تواند بر فرایند تفکر و مهارتهای ذهنی و شیوه‌های یادگیری دانش آموزان تأثیر شگرف بگذارد تا به راحتی بتواند در جهت تفکر نو و انتقادی و کشف مجهـــولات پیش برود و راه حل مناسبی برای مشکلات ارائه دهد. بدین ترتیب مدرسه می تواند کانونی جهت یادگیری و پرورش افکار خلاق باشد 
  
  
  
  
  
  
توصیف وضعیت موجود 
1- معرفی پژوهشگر 
اینجانب موسی میرزاده طَرقی فرزند عباس درروستای طرق بخش کوهسرخ کاشمردرسال 1351متولد شدم دوره ابتدایی وراهنمایی رادرهمین روستا گذراندم وبرای گذراندن مقطع دبیرستان به کاشمر امدم سال 1369موفق به اخذ دیپلم ریاضی شدم  سال1370وارد   تربیت معلم شیخ طوسی نیشابور شدم سال 1372 به تدریس مشغول شدم  2سال در بردسکن 3سال در کوهسرخ سال 1377 به مشهد امدم ودر ناحیه 5 مدرسه امید انقلاب مشغول  تدریس شدم  اکنون دارای دو فرزند دختر می باشم یکی مقطع ابتدایی و دیگری دبیرستان می باشد سال 1373 ازدواج نمودم به مسا ئل علمي توجه بيشتري دارم ومعتقد هستم علم مي تواند مشكلات انسان را حل كند 
2-  وضعیت مکان پژوهش (مدرسه ) 
مدرسه ی راهنمایی امید انقلاب واقع در نا حیه ی 5مشهد  خیابان   دارای دو نوبت  صبح وعصر میباشد  تعداد کلاس ها حدود 26 کلاس که هر شیفت ان سه معاون ویک مدیر می باشد  دارای شش خدمتکر  این مدرسه دارای حدود هزار متر مربع مساحت دارد امسال به دلیل خرابی قسمتی از مدرسه کارگاه ان نیز خراب شده که موقتا از جای دیگر استفاده میشود . 
  
بيان مسئله 
 با توجه به اینکه  در درس حرفه هر سال جشنواره خوارزمی بر گزار می شود برخود لازم می دانم که تدریسم را بر اساس تفکر خلاق انجام دهم تا دانش اموزان بتوانند در این جشنواره رتبه عالی کسب کنند جشنواره هر سال در پایه سوم به عنوان دست سازها ی حرفه  وفن بر گزار وبرای بدست اوردن امتیاز بالا نیاز به فکر خلاق ونو است وچون دانش اموزان علاقه ی کمی به تفکرخلاق   نشان می دهند وبیشتر به سوالات معلم تکیه می کنند که از کتاب گفته شود وانها فقط حفظ کنند برای حل این مشکل  سعی خواهم کرد تدریسم را به روش خلاق انجام دهم روش هی تدریس خلاق را یاد بگیرم وشواهد لازم را جمع اوری کنم وتغییرات لازم را در کلاس ایجاد کنم  
تعریف واژگان 
چگونه : چه طور ,چه وضع ,کلمه ی استفها می 
می توانم : توا نستن , توانا بودن 
روش :راه  ,نحوه ی انجام کار 
تدریس :درس دادن , 
خلا قیت : نواری , فکر نووجدید 
بهبود  :بهتر کردن , تغییر دادن 
بخشیدن :بخشش            (فرهنگ فارسی) 
گرداوری اطلاعات (   شواهد 1) 
یافته های علمی 
تعریف تفکر : 
گام های قبلی مورد باز نگری قرار می گیرند   (طراحی مسائل اموزشی) 
  
تعریف خلاقیت : 
نواوری  ,پدیده ها را جور دیگر دیدن, (سایت  پارسی ) 
تعریف تفکر خلاق تفکر خلاق مهارتی است که شخص از تلفیق مهارت های حل مسائل و تصمیم گیری از افکار یا روابط نو برخوردار می شود و قدرت کشف و انتخاب راه حل های جدید را پیدا می کند (سایت پارسی ) 
تعریف تدریس 
«تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد، براساس طراحی منظم و هدفدار معلم برای ایجاد تغییر در رفتار شاگردان» (شعبانی، ۱۳۸۴، صص ۱۰۵-۱۰۳). 
انواع تفکر تفکر واگرا تفکر همگرا 
لاق با ت            تفکر واگرا رابطه ای مستقیم دارد. افراد با تفکر واگرا سعی می کنند پدیده ها و امور افکار را آن چنان که هستند به راحتی نپذیرند،     بلکه نگاه متفاوت تری داشته باشند و از قالب های فکری همسان دور شوند، به عبارتی پدیده ها را با چشم و منظر دیگری نگاه کنند. امّا در تفکر همگرا، فکرهای جدید و نو کمتر راه پیدا می کند و افراد امور و پدیده ها را آن چنان که هستند می بینند و می پذیرند       دراین پژوهش به منظور بررسی راهکارهای پرورش خلاقیت در دوره ی راهنمایی می پردازیم توانایی تفکر خلاق مو هبتی است که در انسان نهاده شده اما شکو فایی ان نیاز به پرورش دارد 
خلاقیت اوج توانایی تفکر بشری است که توانسته است انسان را به مرحله پیشرفت و ترقی برساند و او را در حل تمام مسائل و مشکلات زندگی یاری دهد. نمونه های خلاقیت را می توان در نقاشـــــــــی روی دیوار در زمان غارنشینـــان، خلق یک اثر هنری، ماشین‌آلات صنعتی و آشپزی و خیاطی و … دید .  
در حقیقت خلاقیت یک مفهوم انتزاعی و پیچیده‌است. اما ابهام در معنـــی و مفهوم کلمه به معنی پیچیدگی خود جریان خلاقیت نیست، زیرا خلاقیت را می توان به راحتی در زندگی روزانه حس کرد و آن را لمس کرد . 
اخیراً محققان و روان شناسان به بعد اجتماعی و محیطی آن توجه کرده اند و معتقدند که خلاقیت را نمی‌توان بدون توجه به ابعاد اجتماعی و محیطی آن بررسی کرد. به نظر استرانبرگ(۱۹۸۹) فرایند خلاقیت در ذهن شخص با متغیرهای اجتماعی رابطه دارد . واقعیت این است که به خلاقیت نمی توان با تمرکز بر یک بعــــد نگریست . ابعاد فردی یا محیطی نمی تواند بیانگر ماهیت خلاقیت باشند.بلکه خلاقیت ازسویی نیز تابع نظام اجتماعی خلاق است. به همین دلیل خلاقیت هرگز نتیجه عمل فرد به تنهایی نیست 
دانشمندان معتقد هستند که انسان ها ذاتا خلاقند باید محیط مناسب فراهم شود تا ان ها به ظهور برسند 
تورنس بیان می کند مسئله توسعه خلاقیت در نظام آموزشى رسمى بیشتر از این جهت حائز توجه است که بر اساس پژوهشها دریافته‌ایم که درابتداابتکاروخلاقیت دراغلب کودکان مشاهده می‌شودولى منحنى تحول آن در حدود۱۰سالگى افت می کندو سیر نزولی می یابدو نتیجه آن فقدان علاقه به یادگیری وافزایش مشکلات رفتاری و انگیزشی است. به قول تورنس عدم بروز این توانایى عموماً به نامناسب بودن روش‌های تدریس مربوط می‌شود . 
در این میان معلمان نقش کلیدی را بر عهـــده دارند معلمان می توانند با استفاده از انواع روشهای خلاق امکان ظهور خلاقیت در کودکان و نوجوانان را فراهم سازند. امــــروزه تمام کودکان دبستانی باید با واقعیت ها و مفاهیم علمی آشنا شوند زیرا زندگی در عصر صنعتی بدون استفاده از یافته‌های علمی تقریباً غیرممکن است . (  پرورش خلاقیت  از علی رضا پیر (دانش ها )  انتشارات هزار ققنوس ص45) 
  
  
   ویژگی های دارندگان تفکر خلاق - افراد خلاق، راه هایی را جست و جو می کنند که از طریق آن بتوانند فکر خود را به سوی ایده های نو و تازه هدایت کنند. -  به همه جوانب یک موضوع و مسأله توجه دارند . -   در حل یک مسأله تمرکز حواس بیشتری را از خود نشان می دهند .  - فکرهای بکر را بیشتر از دیگران از خود نشان می دهند. -  به راه حل هایی می اندیشند که ممکن است از دید دیگران اهمیت چندانی نداشته باشد .         - از ربط ایده ها و تجربیات مختلف، نتایج جدیدی را می گیرند.                     - افکار و عقاید خود را به راحتی مطرح و از مواجهه با عقاید مختلف استقبال می کنند     . -  برای حل مسایل و مشکلات، راه های مختلف را بررسی و تا رسیدن به نتیجه ی دلخواه تلاش کنند .   - خود را محدود به آرای دیگران نمی کنند .  - همواره کنجکاو و در جست و جوی اطلاعات جدید و نو هستند . - از قدرت تصویرسازی ذهنی بالایی برخوردارند، تا حدی که به تفکرات خود، عینیت می بخشند . - مثبت نگر و پرانرژی هستند . - معمولاً برای هر سئوالی آمادگی ارائه پاسخ های مختلف را دارند . سئوال و جواب های غیرعادی و غجیب و غریب در آن ها بیشتر دیده می شود 
  
   چگونه              چگونه می توانیم تفکر خلاق را در خود افزایش دهیم ؟ - اطلاعات و تجارب خود را در موقعیت های مختلف گسترش دهم. - از دانش اموزان و کودکان سئوال هایی را بپرسم که پاسخ های متعدد  داشته  باشد. - اگر سئوال های غیرمعمولی از سوی دانش اموزان مطرح می شود، سعی کنم تا با همکاری خودشان پاسخ های جدید و نو را کشف کنم  . - رفتارها و الگوهای افراد خلاق را سرمشق زندگی قرار دهم  .   از فنون ویژه تفکر خلاق مانند «بارش فکری» به خوبی استفاده کنم 
            .           حمله ذهنی به یک موضوع را بارش فکری می گویند - تصورات ذهنی خود و دیگران را تقویت کنم، 
- هر چ             - انچه   را که می خوانم، می بینم و می شنوم، مهم ترین نکات آن را  یادداشت کنم . - هر فکر جدیدی که به ذهنم می رسد، بنویسم .  - بازی های فکری، ساخت اشیا با گِل، مجسمه سازی، نقاشی و داستان نویسی موجب شکوفایی ذهن و خلاقیت می شوند .   .  - اجازه دهیم هر سئوالی را از ما بپرسند و سئوالات آنان را جدی بگیریم . - طرح سئوال های باز و تکمیل جملات و داستان های ناتمام در رشد تفکر خلاق مؤثر است  . - به عقاید دانش احترام بگذاریم و اجازه دهیم که تا حدّ ممکن کارهایشان را با ذوق و سلیقه خود انجام ده ند .             - ابتکار و تخیل را باور داشته باشم تا زمینه بروز فعالیت های خلاق در کلاس فراهم شود. - سعی کنم پاسخ های ما در مقابل سئوالات دیگران به گونه ای باشد که او را به سئوال های جدیدتری هدایت کنم . - فرصت ابتکار و نوآوری را در خانواده و مدرسه و محل کار به دیگران بدهم - از موقعیت هایی مانند مسافرت، بازدید از موزه ها و رفتن به مکان های تفریحی و فرهنگی برای آموزش تفکر خلاق استفاده کنم . - احساس امنیت، شادی و آرامش از عوامل شکوفایی تفکر خلاق است، آن عوامل را از خود و دیگران دریغ نکنیم . - هوش، استعداد، مهارت و تلاش جدی، بخشی از عوامل رشد خلاقیت به شمار می رود، امّا ضروری است به ایجاد انگیزه نیز توجه ویژه ای داشته باشیم . - توانایی دیگران حتی کودکان را بپذیرم و باور داشته باشم که هر فرد موجودی منحصر به فرد است و مثل و مانندی ندارد  . - وقتی کار و فکر جدید و خلاقانه ای را از دیگران مشاهده کردم، با تشویق، خوشحالی و شادی خود را ابراز کنم . 
(روزنامه اطلاعات، 21 مرداد 1388، مقاله " تفکر خلاق، مهارتی برای دستیابی به راه حل های جدید"، نوشته طاهره شکرچی) 
موارد دیگر در خلاقیت 
1-خلاقیت  در همه افراد یکسان نیست. 
2-شخصی که د رمحیط خلاق پرور ش می  یابد خود ا زخلاقیت بالایی برخوردار است. 
3-محیط آموزشی در رشد خلاقیت تاثیر زیادی دارد معلمین خلاق در آموزشگاه عامل موثر در پرورش خلاقیت به حساب می اید. 
4-خانواده دررشد و پرورش خلاقیت موثر است . 
«سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ، رشد تکنولوژی آموزشی ، دفتر انتشارات و تکنولوژی ، مهر (1391) صغحه 16» 
عواملی که ما نع خلاقیت  در دانش اموزان و افراد می شوند  
1-عدم اعتماد به نفس 
2-تمایل به همرنگی 
3-عکس العمل منفی 
4-حذف خیا ل بافی 
5-پیش داوری 
 6-ترس از انحراف وهم نوایی با اجتماع 
7-ارزش ها وهنجارهای فرهنگی   
8-دلسرد کردن دانش اموزان 
9-تاکید بر تکرار یاد گیری 
10-نا امنی 
11-سختگیری واعمال روش سنتی  (    www.tebyan.com   ) 
  
روشهای تدریس 
تدریس, تنها فعالیت معلم در کلاس درس نیست بلـــکه فعالیتی دو جانبه از طرف معلم و دانش آموزان میباشد که در جریان آن, بین دانش آموزان با یکدیگر و معلم تعامل وجود دارد 
روش تدریس را میتوان به دو گروه عمده تقسیم کرد: 
1-   روشهای تدریس فعال 
2-   روشهای تدریس غیر فعال 
در روش تدریس غیر فعــــال، فقط معلم نقش فعالی را در جریان تدریس بعهده دارد و مطالبی را که از قبل تعیین شده است بطور شفاهی در کلاس بیان می کند و دانـــــش آموزان در این میان واکنش چندانی از خود نشان نمی دهند. بعبارت دیگر کودک برای مدرسه است, نه مدرسه برای کودک. تدریس سنتی تنها وظیفه خود را این میداند که حافظه کودک را از معلومات انباشته سازد, آنرا به زیور علم بیاراید و با افکار بزرگ زینت بخشد . 
بنابراین خلاقیت فقط جاى اندکى درآموزش سنتى دارد، زیرا در آموزش سنتی کسب مهارت خواندن و نوشتن مهم است و ارائه مفاهیم به صورت شفاهی ازطرف معلم و تکرار و حفظ کردن و پس دادن مطالب توسط شاگردان انجام می شود.بدین ترتیب ذهن شاگردان با جزئیات شتاب زده و نامربوط انباشته می شود و آنها از یادگیری مطالب مهم درسی و قابل فهم محروم می گردند، و تلاشی برای پاسخهای چالش انگیز وجود ندارد.شیوه های آموزش سنتی دانش آموزان رابا روشهای شناختی که مرتبط با دنیای فردا است همراه نمی کند و چنین تدریس نامناسبـــی همراه با عدم طرح موضوعات بحث برانگیز، محیط آموزشی ملالت‌آوری را ایجاد می‌کند.درنتیجه باعث عدم کنجکاوی وسئوال و مشارکت از جانب کودک می شود. برای پر کردن این شکاف و فقدان میتوان با روشهای فعال و پویا مانع از کسب این دیدگاه سطحی نگر شد . 
در مقابل روش تدریس سنتی، روشهای دیگری وجود دارد که در آنها بر خلاف روش تدریس غیر فعال، دانش آموزان بیشتر فعالیت دارند و قسمت اعظم کار آموزش و تدریس بعهده دانش آمــوزان می باشد. در واقع یک تعامل دو طرفه بین دانش آموزان و معلم و دانش آموزان با یکدیگر وجود دارد. در این روش پیشنهاد می کنند که از وســـعت برنامه کاسته شود و کیفیت برنامه مورد اهمیت باشد زیرا ثابت شده است معارفی که طی تفحصات و پژوهشهای آزادانه مشخـص بدست می آید بهتر در ذهن باقی می ماند و به شاگرد فرصت می‌دهدبه کسب روشهایی نائل آید که در تمام دورهِ زندگی مورد استفاده قرار ‌گیرد و بطور مداوم دامنه کنجکاوی او را توسعه می‌دهد و دانش آموز یاد می‌گیرد چگونه عقل خود را شخصاً بکار اندازد و بدین‌ترتیب آزادانه مفاهیم و تصورات خود را بنا می‌کند. بنابراین استفاده از روش فعال در ارائه درس نه تنها دانش آموزان را برسر شوق و ذوق آورده وانگیزه یادگیری را درآنان تقویت می کند، بلکه معلم را در تبدیل محیط کلاس به جامعـــه ای کوچک و دلپذیر قادر میسازد. در نتیجه ایجاد و پیشرفت چنین محیطهایی است که حس کنجکاوی دانش آموزان برانگیخته می‌شود . 
این روش یادگیری و روش های علمی دیگر که بر اساس ساختار طبیعی کودک بنا گریده مهارتهای روش تحقیق را به وی می آموزد تا در کودک فهم عمیقی از مهارتها و راهبردهای علمی رشد پیدا کند . 
معلمان باید متوجه این نکته باشند یادگیری واقعی صرفاً بخاطر سپردن مطالب نیست،بلکه یادگیری واقعی زمانی اتفاق می افتد که دانش آموز باید در ارتباط موضوع درسی مواد و ابزار قابل لمس داشته باشد و بتواند مطالب را در عمل نیز ببیند و آنها را تجزیه و تحلیل کند. در این صورت کودک مطالب را بهتر فرا می گیرد و انگیزه و کنجکاوی او تحریک می شود . 
بنابراین معلم باید برای برانگیختن فعالیتهای مورد نظر خود از رغبتهای طبیعی دانش آموزان استفاده کند و آنها را وادار نماید تا از روی رغبت و علاقه فعالیت نمایند و خلاقیت آنها را پرورش و شکوفا سازد. 
 اقازاده محرم (1384) روشهای نوین تدریس انتشارات اییز 
ویژگی های خاص برای تدریس خلاق: 
۱- وجود تعامل با رابطه متقابل بین معلم و شاگرد 
 ۲- هدفدار بودن فعالیت معلم 
 ۳- فعالیتی آگاهانه 
 ۴- متناسب با وضع شناختی شاگردان 
 ۵- هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری است. 
 (شعبانی، ۱۳۸۴، ص ۱۰۴) 
کنش های تدریس( اعمالی که در تدریس باید مورد توجه قرار گیرند ) 
۱ـ انگیزش: 
۲ـ اطلاعات: 
۳ـ به جریان انداختن اطلاعات (پردازش داده ها): 
۴ـ ذخیره سازی و اصلاح مجدد: 
۵ـ انتقال اطلاعات: ربط بر مسائل جدید 
۶ـ کنترل و هدایت: هدایت عملکرد شاگردان 
(شعبانی، ۱۳۸۴، صص۱۱۳ـ۱۱۲) 
در تدریس موثر شاخص های زیر را باید در نظر داشت: 
 ۱ـ نظریه و فعالیت شخصی معلم و محصل را با هم به کار گیرد. 
 ۲ـ قانون های یادگیری را به کار برد. 
 ۳ـ بر دانش آموزان کمک کنیم هدفمند بیاموزد. 
۴ـ از معلومات یا تجربه های دانش آموزان آغاز کند نه مجهولات 
 ۵ـ تفاوت های فردی را رعایت کند. 
۶ـ قدرت های تفکر و استدلال را بر انگیزد. 
 ۷ـ شاخص ها متناسب اب پیشرفت های هر محصل در مهارت ها و توانمندی ها و عادت ها، معلومات، افکار باشد. 
 ۸ـ دانش آموز را به فعالیت ها و تجربه های شخصی متعدد و متنوع وادار کند و موجب آمادگی همه جانبه آنان شود. 
 ۹ـ فعالیت هایی را در بر دارد که مستلزم مقایسه و تشخیص و تحلیل و ترکیب اند. 
 ۱۰ـ فرصت پرسش و پاسخ برای دانش آموزان ایجاد می کند 
. ۱۱ـ همه تدابیر و شیوه ها و فعالیت های آموزشی مکمل یکدیگراند. 
 (شعاری نژاد، ۱۳۸۰، صص۴۶۶ـ۴۶۳ و ایران اجتماعی، ۱۳۸۸، ص۱۹) 
پیشنهاداتی در حیث مدیریت موثر کلاس خلاق 
۱ـ کلاس را علاقمند و دلبسته سازید 
 ۲ـ عادلانه رفتار کنید 
۳ـ شوخ طبع و بذله گو باشید 
۴ـ از تهدید غیرضروری اجتناب کنید 
۵ـ از خشم و عصبانیت افراطی اجتناب کنید 
۶ـ از صمیمیت بیش از حد اجتناب کنید 
 ۷ـ به شاگردان فرصت هایی برای قبول مسئولیت بدهید 
۸ـ توجه خود را با یاد گرفتن نام دانش آموز نشان دهید. 
۹ـ از تحقیر دانش آموزان اجتناب کنید. 
۱۰ـ آگاه و هوشیار باشید 
۱۱ـ از کلام مثبت و مناسب استفاده کنید 
 ۱۲ـ سازمان دهی و نظم و ترتیب داشته باشید. (اصغری پور، ۱۳۸۷، صص۱۳۹ـ۱۴۱) 
۱3ـ چند قانون شفاف برای کلاس وضع کنید 
 14ـ هر رفتار خوب را بلافاصله با یک واکنش مثبت پاسخ دهید 
 15ـ از دانش آموزان انتظارات غیرمنطقی نداشته باشید ـ البته آنها را خیلی هم دست کم نگیرید 
16ـ برای دانش آموزان تکلیف سرگرم کننده ای در نظر بگیرد 
. (خاکسار، ۱۳۸۰، صص۲۸ـ۳۰) 
تحقیقی توسط رمی و پیپر (۱۹۷۴) سولیوان (۱۹۷۴ ) انجام شد، محور آنها مقایسه کلاسهای پویا یا باز با کلاسهای سنتی بوده است . فضای کلاسهای باز یا پویا برای رشد شرایط پژوهش, کنجکاوی, دستکاری، خودفرمانی و یادگیری مناسب بود . 
همچنین سولیوان (۱۹۷۴) دریافت،بچه ها در کلاس بازدر مقایسه بابچه های کلاسهای سنتی نمره معنادار و بهتری در ۲ از ۴ تست گلیفوردبدست می آورند 
. چامبرز (۱۹۷۳) در مطالعه ای از ۶۷۱ معلم، تأثیرات منفی و مثبت آنها را بر روی خلاقیت دانش‌آموزان مورد بررسی قرار داد. بررسی پاسخ ها نشان می داد:معلمهایی که موجب رشدخلاقیت دردانش آموزان هستنددر مدیریت و هدایت کلاس به روشهای غیر رسمی گرایش دارنــــــد. 
در تحقیقی که توسط گوگن ( ۱۹۸۳) با استفاده از تست خلاقیت تورنس در نمونه‌ای از ۲۲۵ کودک در مدرسه انجام شد، مشخص گردید: روشهای فعال بر رشد خلاقیت دانش آموزان بویــــژه دختران بیشتر است در مقابل دانش آموزان به روش سنتی کمترین افزایش خلاقیت را نشان داده‌اند. بعد از یک سال حتی خلاقیت آنان، پایین‌تر از خط پایه نسبت به گروه مقابل (روش فعال) نشان داده شد . 
میلگرام (۱۹۹۰) نیز معتقد است علت شکست مدرسه در رشد خلاقیت تا حد زیادی به تعلیم و تربیت همشکل و یکنواخت مربوط می شود. این در حالی است که هرکدام از بچه ها کاملاً با یکدیگر متفاوتند 
  
تورنس(۱۹۸۷) در نتایجی از ۳۰۸ مطالعه انجام شده، نشان می دهد که روشهای تدریس مناسب، بر رشد خلاقیت کودکان تأثیر مثبت می گذارد و در ۷۰% موارد با موفقیت همراه است 
برگرفته از سایت:thgig3.parsiblog.com 
روش های گرد اوری اطلاعات 
دراین مرحله از جمع اوری اطلاعات به شواهد دیگری از جمله  ,مشاهده ,پرسش نامه , مصاحبه , تجر بیات همکاران در مدرسه , مدیر اموزشگاه ؛والدین ,دانش اموزان  ,مشاوران ,کتا بها , مجلات , اینتر نت ,و......استفاده شده است 
مشاهده  1- 
روشی که می توانیم وقایع را بصور ت زنده ببینیم ودر مورد ان ظهار نظر کنیم 
مشاهداتی که من در کلاس سوم راهنمایی درمدرسه ی راهنمایی امید انقلاب انجام دادم به شرح زیر است 
1-دانش اموزان بعد از درس سوال نمی پرسند 
2-تحقیق کنید که در کتاب وجود دارد از روی گام به گام جواب می دهند 
3-کار های عملی که می سازند نو اوری ندارد 
4-کارهای عملی که به ان ها می دهم   می سازند ولی کارهای ساده  
5-در گروه حرف زیاد می زنند 
6-بیشتربه حفظیات توجه می کنند 
7-در کلاس فعال نیستند 
8- در کلاس تمرکز ندارند 
9-کنجکاو نیستند وبه دنبال جواب سوالات نیستند و....... 
ایا مشاهدات بالا دلالت بر ان می کند که دانش اموزان خلاق نیستند یا دلیل دیگر از روش ها ی دیگر جمع اوری اطلاعت استفاده می کنیم 
2- مصاحبه     
ابزاری است که به طور مستقیم می توان اطلاعات مورد نیاز را بدست اورد 
با مصاحبه ای که با همکاران ، مدیرمدرسه ، والدین دانش آموزان همه اظهارمی کردند که علائم بالا دردانش آموزان دیده می شود ومصاحبه ای که با دانش آموزان انجام دادم به این نتیجه رسیدم که آن ها علاقه ی کمی به درس وکنجکاوی درمورد درس دارند تصمیم گرفتم راه های جلوگیری ازخلاقیت را دردانش آموزان شناسایی کنم که متوجه شدم علت اصلی روش تدریس است که می تواند دانش آموزان را علاقه مند به درس وخلاقیت کند درمصاحبه 70 درصد همکاران به مواردی که در مشا هدات من وجود داشت ازعان نمودند. 
نتایج  مصاحبه که در تفکر خلاق موثر است 
 1-بازدید علمی 2-خواندن زندگی دانشمندان3-تکلیف کمتردر منزل 4-بازی های رایانه ای 5-ماکت سازی 6-بیان ازاد در کلاس 
7-صمیمی بودن معلم با دانش امو زان8-فرصت دادن به دانش اموزان برای جواب 10- روش تدریس  مناسب در کلاس 11-ساخت کار عملی 12-بارش فکری 13-ندادن تکلیف زیاد به دانش اموزان 14-احترام به دانش اموز15-انجام کار عملی درخانه 16-رفتار درست والدین در خانه .......
  
  
  
  
  
  
  
  
  
4- پرسش نامه : 
برای تکمیل اطلاعاتم ازپرسش نامه استفاده کردم که این پرسش نامه را بین همکاران ، والدین ، وخود دانش آموزان توزیع نمودم که نتایج بدست آمده به شرح زیراست .70% همکاران روش تدریس مناسب ,انجام کار عملی در خانه , کار های گروهی  را مناسب برای افزایش خلاقیت می دانند  وحدود. 70% والدین ودانش آموزان به روش تدریس , رفتار والدین درخانه ,انجام کا رها ی گروهی  را مناسب برای تفکر خلاق می دانند 
 جدول پرسش نامه درضمائم موجود است . 
پیشینه ی تحقیق 
باتوجه  به تحقیقات اینجانب که در اینتر نت ,  کتاب ها , مجلات رشد در مدرسه , پایان نامه ها جستجو نمودم پژوهشی نزدیک به ا ین پزوهش پیدا نکردم لذا تصمیم گرفتم با توجه به نیازی که دارم ومشکلی هست که اکنون در مدرسه وجود دارد انرا انجام دهم تا بتوانم از ان استفاده کنم  .   
تجزیه وتحلیل داده ها 
خلاصه ی یافته های اولیه : ازآنجا که هرعلت معلولی دارد وخلاق نبودن دانش آموزان می تواند علل متفاوتی داشته باشد که برای بررسی علل ازروش مرسوم شش پرسش استفاده می شود. 
1- چراخلاقیت دردانش آموزان درمدرسه وجود ندارد ؟ خلاقیت یک امربدیهی است وانسان ذاتاً خلاق است دلایل زیادی ازجمله مدرسه عامل مهم که معلمان متولی آن هستند می تواند درخلاقیت اثربگذارد. 
2- چگونه خلاقیت دردانش آموزان ازبین می رود ؟ با توجه به یافته های علمی درمدرسه ودرکلاس درس وروش های تدریس سنتی می تواند خلاقیت را کم کند. 1-عدم اعتماد به نفس 2-تمایل به همرنگی 3-عکس العمل منفی4-حذف خیا ل بافی5-پیش داوری 6-ترس از انحراف وهم نوایی با اجتماع 7-ارزش ها وهنجارهای فرهنگی 8-دلسرد کردن دانش اموزان 9-تاکید بر تکرار یاد گیری10-نا امنی 
3- چه کسی خلاق است ؟ کسانی خلاقند که 1- کنجکاو هستند 2- مسائل را جوردیگرمی بینند 3- به مسائل اطراف توجه زیادی دارند 4- تمرکز حواس بیشتری دارند 5- فکرهای بکردارند 6- مثبت نگروپرانرژی هستند و......... 
4- چه چیزی باعث ازبین رفتن خلاقیت می شود ؟ چیزهای زیادی می تواند خلاقیت را کم کند . 1- عدم اعتماد به نفس 2- عکس العمل منفی 3- ترس از انحراف 4- تاکید برتکراریادگیری و.............. وعوامل دیگرکه دانشمندان اعتقاد دارند باعث ازبین رفتن خلاقیت می شود. 
5- چه موقع ودرکجا این بوجود می آید ؟ تورنس اعتقاد دارد که بعد از 10 سالگی ومعمولاً درمدرسه خلاقیت کم می شود. 
6- افرادی که من می خواهم روی خلاقیت آن ها تاثیربگذارم درمدرسه هستند کلاس های سوم که باید روی آنها کارکنم ولی خلاقیت را می توان گفت مخصوص جای خاصی نیست ودرهمه  جای اجتماع ممکن است بوجود بیاید. 
انتخاب راه حل یا راه حل های موقتی : 
معلمان درکلاس : روش های تدریس سنتی را کناربگذارند وازروش تدریس فعال استفاده کنند.والدین درخانه : سخت گیری واعمال سنتی را کناربگذارند به پرسش های بچه ها توجه بیشتری بکنند. اعتماد به نفس به آنها بدهند ودرکارهای خانه آنها را سهیم کنند. آنها را تشویق کنند. 
درمدرسه : به  دانش  اموزان  احترام بگذاریم – رفتارصمیمانه درمدرسه داشته باشیم و.........با مصاحبه ای که با همکاران ، مدیرمدرسه ، والدین دانش آموزان همه اظهارمی کردند که علائم بالا دردانش آموزان دیده می شود ومصاحبه ای که با دانش آموزان انجام دادم به این نتیجه رسیدم که آن ها علاقه ی کمی به درس وکنجکاوی درمورد درس دارند تصمیم گرفتم راه های جلوگیری ازخلاقیت را دردانش آموزان شناسایی کنم که متوجه شدم علت اصلی روش تدریس است که می تواند دانش آموزان را علاقه مند به درس وخلاقیت کند درمصاحبه 70 درصد همکاران به مواردبالا اشاره نمودند(روش تدریس مناسب ,کنار گذاشتن روش تدریس سنتی ,احترام به دانش اموزان ,دادن کار عملی در خانه ) که از همکاران ومدرسه ووالدین ,خواستم موارد بالا عمل کنند وخودم تصمیم گرفتم تدریس فعال را با توجه به دانستنی هی علمی که بدست اوردم اجرا کنم 
اعتباربخشی به راه حل ها : 
راه حل های ارائه شده به همکاران ، مدیرمدرسه وگروهی ازمشاورین وروانشناسان اداره آموزش وپرورش داده شد آن ها راه حل ها را تایید مگردرموارد جزیی که آن ها را کنارگذاشتم . 
روش اجرا: 
پس ازاعتبارداده ها آن ها به اجرا گذاشتم به والدین توصیه های لازم را نمودم (به دانش آموز احترام بگذارند – اعتماد به نفس انها را زیاد کنند ) درکارهای منزل  انها را سهیم کنند- سخت گیری های بی جهت را کناربگذارند. همکاران را متقاعد ساختم ازروش تدریس فعال درکلاس استفاده کنندکه توضیح آن دریافته های علمی وجود دارد.درمدرسه با دانش آموزان خوش رفتاری شود – به آن ها احترام گذاشته شود 
شواهد 2 
پس ازگذشت حدود 2 ماه درفروردین واردیبهشت ماه 92 شاهد رفتارها بسیارجالب دردانش آموزان شدم . 
1- مسابقه ی دست سازها حرفه را درمدرسه به اجرا گذاشتم بهترین دست سازه ها ازوسایل دورریختنی ساخته شد. 
2- درکلاس درس دانش آموزان سوال های خارج ازدرس می پرسند . 
3- درکلاس به درس خوب گوش می دادند وصحبت های بنده را نقد می کردند. 
4- تحقیقات جالبی ازاینترنت استخراج وبه من تحویل می دادند. 
5- بیش ازحد به مسائل کلاس توجه می کردند. 
6- مسائل مختلف داخل کتاب با اسناد معتبرجواب می دادند. 
  
  
   
  
نتیجه گیری وپیشنهاد: 
با توجه به موارد بالا ، یافته های علمی ، نظرهمکاران ، والدین ، مدرسه ، به این نتیجه رسیدم که راه حل نهایی برای پرورش خلاقیت موارد زیراست . 
1- مدرسه : درمحیط مدرسه به دانش آموزان احترام بگذاریم ودوستانه به آنها برخورد کنیم . 
درکلاس : 1- روش تدریس مناسب وفعال   2- کلاس بازوپویا که دانش آموزان آزادانه اظهارنظرکنند. 
3- هدایت کلاس به روش های غیررسمی 
4- تعلیم وتربیت هم شکل ویکنواخت نباشد 
5-دادن کار عملی در منزل 
  
  
  
    
  
پرسش نامه 
  
   
باتوجه به پرسشنامه ی زیرچه عواملی    درایجاد تفکر خلاق در دانش اموزان و تدریس خلاق بیشتر اثر دارد 
کاملا موافقم 
موافقم 
بی طرف 
مخالف 
کا ملا مخالف 
  
1 
انجام کارهای کارگاهی 
  
    
  
2 
کار گروهی 
  
   
  
3 
کامل کردن یک متن 
  
   
4 
بارش فکری 
  
    
  
5 
انجام کار عملی در خانه 
  
 
  
6 
تحقیق وتفحص دراینترنت 
  
  
  
  
7 
تشو یق درسی 
  
 
  
8 
ارتباط با خا نواده 
  
   
  
9 
شرکت در جشنواره ها 
  
    
  
10 
ازادی بیان در کلاس 
  
    
  
11 
اشنایی با زندگی مخترعان 
  
   
  
  
12 
انجام بازی های فکری 
  
  
  
  
  
13 
تدریس فعال در کلاس 
  
  
  
  
  
  
14 
  
احترام به دانش آموزان 
  
      
  
  
15 
رفتار والدین نسبت به دانش آموز 
  
  
  
  
  
  
  
  
پرسش های باز 
   
شما چه روش  تدریس   را برای تفکر خلاق در کلاس پیشنهاد می کنید ؟ برای این منظور چگونه در کلاس عمل می کنید 
میزان توجه دانش امو زان را به روش خلاق ارزیا بی کنید ؟ 
توضیح دهید ایا استفاده از وسایل کمک اموزشی  در ایجاد تفکر خلاق موثر است ؟ 
ایا شما روش تدریس خلاق را برای درس خودتان استفاده می کنید از چه روشی استفاده میکنید ؟ 
  
فرم درجه بندی رفتار 
  
موضوع : بررسی راهکار های پرورشی خلاقیت در دانش آموزان پایه سوم راهنمایی درس حرفه و فن سال 93-92 
مشاهده گر: موسی میرزاده                                                               دانش آموز: 
عنوان 
خیلی زیاد 
زیاد 
کمی 
اصلا 
1-به مطالعه کتاب های علمی علاقه دارند 
  
  
  
  
2-د رزمینه های گوناگون دست به اختراع می زنند. 
  
  
  
  
3-در هنگام نوشتن انشا از تخیل خود بسیار بهره می گیرند. 
  
  
  
  
4-سعی در تغییر نظرات دیگران دارند و انتقادگر ند 
  
  
  
  
5-در هنگام حل مسئله به دنبا لراه حل های جدید هستند. 
  
  
  
  
6-به کشیدن نقاشی جدید علاقه زیادی از خود نشان می دهند 
  
  
  
  
7-به لحاظ عاطفی خجالتی و کم رو هستند 
  
  
  
  
8-اطلاعات عمومی زیادی دارد و ا زآنها خوب استفاده می نمایند. 
  
  
  
  
9-کنجکاو است و به همه ی جوانب موضوع توجه دارند 
  
  
  
  
10-با دیدن یک موضوع جدید فرضیه سازی می کنند 
  
  
  
  
  
فرم چک لیست (سیاهه رفتار) 
موضوع : بررسی راهکارهای پرورش خلاقیت در دانش آموزان پایه سوم راهنمایی ، درس حرفه و فن 
 مدرسه: راهنمایی امید انقلاب 
مشاهده گر : موسی میرزاده                         
نام : 
نام خانوادگی : 
کلاس: 
سن: 
تاریخ: 
فهرست پرسش ها 
بله 
خیر 
1-آیا در اجرای  کارهای عملی نکته برداری می کنید 
  
  
2-آیا به راهنمایی ها ی معلم در مورد خلاق بودن توجه می کنید؟ 
  
  
3-آیا به شرایط خلا ق بودن در کلاس درس، عشق می ورزند؟ 
  
  
4-آیا برای شکوفایی خلاقیت خود ، رفتن به کارگاه را دوست دارید 
  
  
5-آیا فرضیه پردازی را دوست دارید؟ 
  
  
6-آیا در کلا س سوالات عجیب می پرسید؟ 
  
  
7-آیا به انجام دادن کار عملی علاقه مند هستید؟ 
  
  
8-آیا ا زقوه ی تخیل خود به خوبی استفاده می کنید؟ 
  
  
9-آیا برای حل مسئله از راه حل های متفاوتی استفاده می کنید؟ 
  
  
10-آیا والدین در منزل نشانه هایی ا زخلا ق بودن را در بچه ها گزارش می کنید؟ 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
منابع و ماخذ : 
  
۱ـ آقازاده، محرم (۱۳۸۴) ـ روش های نوین تدریس ـ تهران، انتشارات آییژ 
۲ـ اصغرپور، حمید (۱۳۸۷) ـ کلیات راهنمایی و مشاوره ـ انتشارات تمرین 
۳ـ براون، جورج ـ تدریس خرد ـ چاپ پنجم ـ مترجم: علی رؤوف (۱۳۸۳) تهران، انتشارات مدرسه
۴ـ بیابانگرد، اسماعیل (۱۳۸۴) ـ روان شناسی پرورشی ـ تهران، انتشارات ویرایش 
۵ـ خاکسار، سعید (۱۳۸۰) ـ ۵۰۰ نکته برای معلمان ـ انتشارات نثر موزون 
6ـ رئوفی، محمد حسین (۱۳۸۰) ـ مدیریت رفتاری کلاس ـ انتشارات آستان قدس رضوی 
7ـ درویل، لیونر، کاربرد روان شناسی در تدریس ـ مترجم: مجمد پارسا (۱۳۷۷) ـ تهران، انتشارات بعثت 
8ـ سجادی، مهدی (۱۳۷۳) ـ فرایند تدریس ـ انتشارات تربیت 
9ـ سرمد، غلامعلی (۱۳۷۹) ـ روش های تدریس و هنر معلمی ـ تهران، انتشارات آوای نور 
10ـ سیف، علی اکبر (۱۳۸۲) ـ روان شناسی پرورشی ـ تهران، انتشارات آگاه 
11ـ شعاری نژاد، علی اکبر (۱۳۸۰) ـ نگاهی نو بر روان شناسی آموختن یا روان شناسی تغییر رفتار ـ انتشارات چاپخش 
۱2ـ شعبانی، حسن (۱۳۸۴) ـ مهارت های آموزش و پرورش ـ تهران، انتشارات سمت 
13-سایت پارسی 
14-:thgig3.parsiblog.com 
15-www.tebyan.com   
  Normal 0 false false false false EN-US X-NONE AR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin-top:0in; mso-para-margin-right:0in; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;} table.MsoTableGrid {mso-style-name:"Table Grid"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-priority:59; mso-style-unhide:no; border:solid black 1.0pt; mso-border-themecolor:text1; mso-border-alt:solid black .5pt; mso-border-themecolor:text1; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-border-insideh:.5pt solid black; mso-border-insideh-themecolor:text1; mso-border-insidev:.5pt solid black; mso-border-insidev-themecolor:text1; mso-para-margin:0in; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-language:FA;}

دریا...